Darmkanker
Darmkanker is een vorm van kanker die in de darmen ontstaat, meestal in de dikke darm. Het begint vaak met poliepen, kleine bultjes aan de binnenkant van de darm.
Wat is darmkanker?
Darmkanker is een vorm van kanker die in de darmen ontstaat, meestal in de dikke darm. Het begint vaak met poliepen, kleine bultjes aan de binnenkant van de darm. Hoewel de meeste poliepen onschuldig zijn, kan in sommige poliepen darmkanker ontstaan. Van poliepen merk je meestal niets, maar ze kunnen zich na verloop van tijd ontwikkelen tot een kwaadaardig gezwel, ook wel een tumor of kanker genoemd.
Bij kanker is de celdeling in het lichaam verstoord, wat leidt tot de vorming van een kwaadaardige tumor. Ongeveer 70% van de darmkankers ontstaat in de laatste delen van de dikke darm, en 30% daarvan in het allerlaatste deel, de endeldarm. Kanker kan op meerdere plekken in de darm ontstaan en zich uitzaaien naar lymfeklieren of andere organen.
Hoewel veel mensen poliepen hebben, groeien de meeste poliepen niet uit tot darmkanker. Toch is het belangrijk om poliepen op tijd te ontdekken en te verwijderen om het risico op kanker te verkleinen.
Cijfers over darmkanker
- Darmkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker.
- In Nederland kregen in 2023 ongeveer 12.000 mensen darmkanker.
- In 2022 overleden er bijna 4.500 mensen aan deze ziekte. Hiermee staat darmkanker op de tweede plaats van kankersoorten waaraan mensen in Nederland overlijden.
- Darmkanker geeft vaak pas in een laat stadium klachten. Daarom is vroege opsporing zo belangrijk. Hoe eerder bekend is of het echt darmkanker is, hoe beter de behandelmogelijkheden en hoe groter de kans op overleven.
- Wanneer men er op tijd bij is, is de overlevingskans na 5 jaar ongeveer 95%. Wanneer men er laat achter komt is dat maar 13%.
Oorzaken van darmkanker
Er is niet één oorzaak te geven van darmkanker. Wel zijn er dingen die de kans op darmkanker vergroten. Darmkanker komt vooral voor bij mensen ouder dan 50 jaar. Er zijn meerdere factoren die een rol spelen bij het ontstaan van darmkanker.
Bij een kleine groep is er een erfelijke aanleg voor darmkanker. In die families komt darmkanker vaker voor dan in andere families. Daarnaast spelen omgevingsfactoren een grote rol bij het ontstaan van alle vormen van darmkanker. Met omgevingsfactoren bedoelen we onder andere ons voedingspatroon en onze leefstijl. Door ongezond eten en weinig beweging is de kans op darmkanker groter. Overgewicht, veel alcohol drinken en vaak bewerkt en rood vlees eten zijn risicofactoren voor darmkanker.
De risicofactoren voor darmkanker zijn onderverdeeld in twee groepen: beïnvloedbare en niet-beïnvloedbare risicofactoren. Aan de niet-beïnvloedbare factoren kan je zelf niks doen. Op de beïnvloedbare risicofactoren kan je extra alert zijn en zo de kans op darmkanker verkleinen. Toch is het dan nog steeds mogelijk om darmkanker te krijgen.
Beïnvloedbare risicofactoren
Niet beïnvloedbare risicofactoren
Klachten bij darmkanker
De klachten van darmkanker kunnen heel verschillend zijn. Ze hangen ook af van de plek van de tumor. Je kan ook een tumor in je darmen hebben, zonder klachten te ervaren. Als je klachten hebt die op darmkanker kunnen wijzen, is het verstandig om op tijd naar de huisarts te gaan. Hoe eerder de diagnose darmkanker wordt gesteld, hoe meer kans er is op volledige genezing.
Herken de 7 alarmsignalen
De volgende klachten kunnen wijzen op darmkanker, maar dat hoeft niet. De klachten kunnen ook voorkomen bij andere ziekten dan kanker.
Wanneer naar de huisarts?
Hoe eerder de diagnose darmkanker wordt gesteld, hoe meer kans er is op volledige genezing. Als je klachten hebt die op darmkanker kunnen wijzen, is het verstandig om op tijd naar de huisarts te gaan. En zit er bloed in je ontlasting? Dan is het altijd verstandig om naar de huisarts te gaan.
Diagnose van darmkanker
Om de diagnose darmkanker vast te stellen zijn vervolgonderzoeken nodig. Mochten er aanwijzingen zijn, zal de huisarts je doorverwijzen naar het ziekenhuis. Daar worden de klachten opnieuw besproken. Ook wordt er bijna altijd een kijkonderzoek van de dikke darm (coloscopie) uitgevoerd om de juiste diagnose te kunnen stellen. Als er darmkanker gevonden is, kunnen er verschillende vervolgonderzoeken plaatsvinden. Deze geven meer inzicht in de uitgebreidheid en het stadium van de ziekte. Daarna kan er een keuze gemaakt worden voor de meest optimale behandeling.
Vervolgonderzoeken
Er zijn verschillende onderzoeken die de arts kan uitvoeren om te zien wat er precies aan de hand is. Zo zijn er verschillende kijkenonderzoeken en kan je bloed onderzocht worden. Ook is er aanvullend onderzoek mogelijk om bijvoorbeeld te bepalen of er uitzaaiingen zijn naar andere organen. DNA-onderzoek is soms nodig om de beste behandeling te bepalen, maar ook de risico's voor familieleden te onderzoeken.
Behandeling van darmkanker
Na de diagnose van darmkanker krijg je een behandelplan. Hierin staat welke behandelingen het best passen bij jouw situatie. Er zijn verschillende behandelingen mogelijk bij darmkanker. Welke behandeling voor jou het beste is, is afhankelijk van verschillende factoren. Het stadium van de kanker is belangrijk en ook persoonlijke factoren spelen een rol. Hoe goed is je lichamelijke conditie? Waar zit de darmtumor precies en zijn er uitzaaiingen? En natuurlijk, wat wil je zelf? De behandelend arts stelt het behandelplan op samen het team van verschillende specialisten die bij de behandeling betrokken zijn. Het behandelplan wordt gemaakt op basis van de landelijke richtlijn voor colorectaal carcinoom. Colorectaal carcinoom betekent 'kanker in de dikke darm of in de endeldarm'.
Bij de behandeling van darmkanker kan je met de volgende zorgverleners te maken krijgen:
- MDL-arts
- Chirurg
- Radioloog
- Radiotherapeut
- Internist-oncoloog
- Casemanager (verpleegkundige of verpleegkundig specialist)
Curatieve behandeling
Zo mogelijk krijg je een curatieve behandeling, dit is een behandeling die gericht is op genezing. Je wordt bijvoorbeeld geopereerd, waarbij de chirurg de tumor en het omliggende weefsel verwijdert. Naast een operatie is chemotherapie een van de meest toegepaste behandelingen bij darmkanker, eventueel in combinatie met doelgerichte therapie (uitleg hieronder). Er wordt veel onderzoek gedaan naar nieuwe behandelingen. De behandelaar bespreekt met je welke behandeling in jouw situatie de beste resultaten kan geven.
Heb je een tumor in de endeldarm (rectumcarcinoom) dan is de behandeling anders dan bij een tumor ergens anders in de dikke darm. Lees meer over de behandeling van endeldarmkanker.
Palliatieve behandeling
Als genezing niet meer mogelijk is, krijg je een palliatieve behandeling. Deze behandeling is erop gericht de ziekte zoveel mogelijk af te remmen en de klachten te verminderen.
Keuzehulp voor patiënten met uitgezaaide dikkedarmkanker
Wat betekent de behandeling van uitgezaaide dikkedarmkanker voor het dagelijks leven? Welke behandeling past het beste? Na de diagnose uitgezaaide dikkedarmkanker komt er veel op je af. Bijvoorbeeld het uitstippelen van een (levensverlengend) behandelplan. Wat vind je als patiënt belangrijk en wat zijn je doelen? De Dikkedarmkanker keuzehulp helpt je hierover na te denken en grip te krijgen op de behandelmogelijkheden. Naast een keuzehulp is er ook een gesprekshulp ontwikkeld. Deze gesprekshulp helpt je bij het voorbereiden van het gesprek met je arts.
Verschillende behandelingen bij darmkanker
Prognose per stadium
De vooruitzichten, ofwel de prognose, zijn afhankelijk van het stadium van de darmkanker. Met stadium bedoelen we hoe ver de ziekte is. Hoe eerder de ziekte wordt ontdekt, des te gunstiger zijn de vooruitzichten. Daarnaast zijn er nog andere factoren die van invloed zijn. Bijvoorbeeld jouw leeftijd, lichamelijke conditie en hoe je reageert op een behandeling. Ook maakt het uit of er fouten in het DNA van de kankercellen zitten of niet. En of de tumor een micro-instabiele (MSI)-tumor is of niet. Aan de hand van het stadium bepaalt de arts samen met jou welke behandeling mogelijk is. Soms is voor de operatie niet duidelijk of en hoe ver de tumor door de darmwand is gegroeid. Ook is het vaak onduidelijk of er uitzaaiingen zijn naar lymfeklieren in de buurt van de tumor. Na de operatie wordt het stadium van darmkanker pas definitief vastgesteld.
Jouw vooruitzichten kan je het beste met je behandelend arts bespreken. Al is het ook voor een arts onmogelijk om met zekerheid te voorspellen hoe de darmkanker zich bij jou zal ontwikkelen. Het stadium zegt iets over:
- waar de tumor zit
- hoe groot de tumor is
- of de tumor in ander weefsel of organen in de buurt van de tumor is gegroeid
- of er uitzaaiingen zijn en waar
Met deze informatie kan de arts een behandeling voorstellen. Je hoort dan ook meer over je vooruitzichten. Bij darmkanker zijn er 4 stadia. Weet je het stadium van jouw darmkanker niet? Je kan dit navragen bij je arts. Het staat ook in je patiëntendossier.
Stadia
Vooruitzichten worden vaak gegeven in een vijfjaarsoverleving. Dit is het percentage van de totale groep darmkankerpatiënten dat vijf jaar na de diagnose nog in leven is. Onderstaande percentages zijn de gemiddelde cijfers die zijn gemeten over een grote groep patiënten. Houd daarom altijd in je achterhoofd dat het een gemiddelde is en dat jouw vooruitzichten anders kunnen zijn.
-
- Stadium 0
Er is een verdenking op kanker, de kanker is in ontwikkeling, bijvoorbeeld een poliep met onrustige, maar nog goedaardige cellen. Dit is het voorstadium van darmkanker. Soms bevat een poliep ook enkele kwaadaardige cellen, maar in dit stadium zijn deze nog heel oppervlakkig aanwezig (beperkt tot de binnenste laag van de dikke darm, het slijmvlies).
- Stadium 0
-
- Stadium I
De tumor beperkt zich tot de darmwand zelf. De vijfjaarsoverlevingskans is 96%.
- Stadium I
-
- Stadium II
De tumor is door de darmwand heen gegroeid, maar niet uitgezaaid naar de lymfeklieren. De vijfjaarsoverlevingskans is 88%.
- Stadium II
-
- Stadium III
De tumor is uitgezaaid in de lokale lymfeklieren. De vijfjaarsoverlevingskans is 75%.
- Stadium III
-
- Stadium IV
De tumor is uitgezaaid naar verder gelegen lymfeklieren of andere organen/weefsels in het lichaam. De vijfjaarsoverleving is met name in deze groep erg afhankelijk van de (operatieve) behandelingsmogelijkheden van de uitzaaiingen.
- Stadium IV
Als je twijfelt over een behandeling
Twijfel je over een (verdere) behandeling? Praat erover met je arts of verpleegkundige. Ook is een behandeling niet verplicht. Je hebt altijd de keuze om niet te starten met een behandeling. Je kunt ook stoppen met een behandeling.
Uitgezaaide darmkanker
Darmkanker kan uitzaaien naar andere plekken in het lichaam. Naar de lymfeklieren in de buurt van de tumor of naar andere plekken in het lichaam. Uitzaaiingen zijn kankercellen die zijn losgekomen van de tumor en ergens anders in het lichaam terechtgekomen zijn. Een ander woord voor uitzaaiingen is metastasen. Vaak komen uitzaaiingen van darmkanker eerst in de lymfeklieren terecht. Later kunnen ook uitzaaiingen in andere organen ontstaan, bijvoorbeeld in de lever, longen of op het buikvlies.
Onderzoek naar nieuwe behandelingen (trials)
Nazorg bij darmkanker
Na een behandeling van darmkanker blijf je in principe nog vijf jaar onder controle, dit wordt ook wel nazorg of follow-up genoemd. Deze controles vinden tijdens de eerste drie jaar vaker plaats dan daarna. Het doel van nazorg van darmkanker is:
- het opsporen van mogelijke recidieven. Een recidief is een tumor die is teruggekeerd na een eerdere behandeling. Een lokaal recidief ontstaat altijd op dezelfde plaats als de eerste tumor
- het opsporen van nieuwe uitzaaiingen in andere organen
- controle op mogelijke nieuwe darmpoliepen of tumoren
- het in kaart brengen en behandelen van de gevolgen van de behandeling
- het tijdig onderkennen van eventuele problemen, bijvoorbeeld met de verwerking van de diagnose en ingreep
- psychosociale zorg als dat nodig is.
De behandeling van darmkanker is volop in verandering. Hierdoor zal de nazorg in de komende jaren ook gaan veranderen en steeds meer maatwerk worden. Aan het begin van het traject hoor je waar de nazorg uit zal bestaan, hoe vaak controles plaatsvinden en door wie ze worden uitgevoerd.
Sommige mensen vinden het een prettig en veilig idee om regelmatig naar het ziekenhuis terug te gaan. Anderen zien juist erg op tegen deze controlemomenten. Bij iedere controleafspraak spelen angst en onzekerheid onvermijdelijk weer op. Na vijf jaar is de kans op terugkeer van de ziekte zo klein geworden dat het niet zinvol meer is om daar onderzoek naar te doen. De arts controleert dan alleen nog op nieuwe poliepen of nieuwe tumoren.
Dit kun je zelf doen bij darmkanker
Een diagnose darmkanker betekent nogal wat. Je komt volop in de zorg terecht. Daarbij brengt de behandeling veel onzekerheden. Hieronder vind je allerlei zaken waar jij en je naasten mee te maken kunnen krijgen als je darmkanker hebt. Wat je zelf kan doen aan de klachten die er soms bij horen en wanneer het verstandig is om te overleggen met je huisarts. Hoe de zorg er voor jou uitziet, hangt natuurlijk af van jouw persoonlijke situatie en de klachten die je tijdens en na de behandeling hebt.
Veelvoorkomende klachten
Er zijn verschillende klachten die kunnen voorkomen bij darmkanker. Veel mensen hebben problemen met de ontlasting, zoals diarree of verstopping. Maar ook pijn door de tumor of vermoeidheid komt voor.
Problemen met je ontlasting
Pijn bij darmkanker
Pijn kan een klacht zijn bij darmkanker. Meestal ontstaat de pijn als de tumor groter is of als er uitzaaiingen zijn. Niet iedereen met darmkanker heeft pijn. De pijn kan meerdere oorzaken hebben:
Pijn heeft vaak een grote impact op je leven. Bespreek het daarom met je arts of verpleegkundige als je pijn hebt zodat ze kunnen kijken of er iets tegen je pijn te doen is. Door emoties kan de pijn ook heftiger worden. Bespreek je zorgen en angst ook met je arts of verpleegkundige. Meer informatie over bijkomende klachten als vermoeidheid en angst vind je op de pagina leven met kanker.
Vind hulp bij je klachten
Blijf niet te lang rondlopen met je klachten, bespreek ze met je arts of een diëtist. Zij kunnen meer uitleggen en inschatten of er een behandeling nodig is. Het is belangrijk dat je diëtist ervaring heeft met mensen met kanker. Zo’n gespecialiseerde diëtist heet een oncologiediëtist. Via kanker.nl/vind-hulp kan je een diëtist vinden die ervaring heeft met mensen het begeleiden van met mensen met kanker. Er zijn ook andere hulpverleners die kunnen helpen bij problemen met de ontlasting. Bijvoorbeeld een bekkenbodemtherapeut. Je kan je arts om een verwijzing vragen.
Goede voeding bij darmkanker
Gezond eten is belangrijk bij darmkanker. Om te herstellen na de behandeling en om te zorgen dat je minder last hebt van bijwerkingen. Veel mensen hebben vragen over wat gezonde voeding is bij darmkanker. Het is altijd belangrijk om gezond te eten volgens de richtlijn. De website van Voeding en Kanker geeft veel informatie en tips over voeding bij kanker.
Een stoma bij darmkanker
Wanneer bij darmkanker de ontlasting niet meer via de anus het lichaam kan of mag verlaten, dan krijg je een stoma. Je hoort van je behandelend arts of dit voor jou geldt. En of je stoma tijdelijk is of blijvend. Lees hier meer over een stoma.
Erfelijke en familiaire darmkanker
Veel van wat we erven is te zien, maar niet alles. Ook ziekten die niet aan de buitenkant te zien zijn kunnen erfelijk zijn. Zo ook darmkanker. Check of dat voor jou kan gelden.
Je staat er niet alleen voor
Kanker is niet alleen een aanslag op je lichaam. Je krijgt ook met allerlei emoties te maken, zoals angst, verdriet, boosheid en machteloosheid. Het is best moeilijk om daar goed mee om te gaan. Merk je dat je er zelf niet uitkomt? Blijf er dan vooral niet mee rondlopen, maar zoek ondersteuning bij professionals of bij lotgenoten.
Stichting Darmkanker
Stichting Darmkanker is de plek waar mensen met darmkanker terecht kunnen. De stichting staat hen bij, in welke fase van het proces zij zich ook bevinden. Van diagnose tot behandeling, van herstel tot leven met de gevolgen ervan, en óók als geen genezing mogelijk is. Kwaliteit van leven staat in al deze fases centraal.
Kanker.nl
Kanker.nl is de centrale plek voor alle informatie over kanker. Ook is er een community waarin je veilig anderen kan ontmoeten en tips en ervaringen met elkaar delen. Heb je een persoonlijke vraag? Die kun je via de telefoon of chat stellen aan de voorlichters van kanker.nl óf aan een van de professionals. Daarnaast biedt kanker.nl een overzicht van hulpverleners bij jou in de buurt en handige tools om zelf mee aan de slag te gaan.
Veelgestelde vragen over darmkanker en het bevolkingsonderzoek
Lees hier de meeste gestelde vragen en antwoorden over darmkanker en het bevolkingsonderzoek darmkanker. We kunnen geen persoonlijke medische adviezen geven en hebben geen artsen in dienst. Voor persoonlijke vragen is ons advies om contact met je huisarts op te nemen.
Dit doet MDL Fonds voor darmkanker
MDL Fonds zet zich in om darmkanker te voorkomen, te bestrijden en de gevolgen ervan voor patiënten te verminderen. Dit doen wij door voorlichting te geven en innovatief onderzoek te financieren. Darmkanker is vaak goed te behandelen als je er op tijd bij bent. Daarom hebben we er mede voor gezorgd dat het bevolkingsonderzoek darmkanker er is gekomen. Wij kunnen ons werk echter alleen doen met de steun van donateurs.
Darmkanker wordt vaak te laat ontdekt bij jongere mensen. Dat heeft grote gevolgen, vooral als je vol in het leven staat. Met ons onderzoek willen we achterhalen hoe darmkanker op jongere leeftijd ontstaat.
Colofon
Deze informatie hebben we geschreven in samenwerking met kanker.nl.
Meegewerkt hebben:
Stichting Darmkanker Nederland
Stomavereniging
DCCG
NVMDL
Personen:
Mensen die darmkanker hebben of hebben gehad
Prof. dr. Hans de Wilt, chirurg-oncoloog RadboudUMC
Dr. Jeanine Roodhart, internist-oncoloog, UMC Utrecht
Dr. Matthijs Kramer, MDL-arts, MUMC+
Rachel van Eijk, MDL-arts, DC Klinieken Breda
Laatst herzien:
oktober 2024