Ontlastingsincontinentie

Ontlastingsincontinentie houdt in dat iemand per ongeluk een beetje ontlasting verliest of de ontlasting helemaal niet kan ophouden.

Wat is ontlastingsincontinentie?

Ontlastingsincontinentie houdt in dat iemand per ongeluk een beetje ontlasting verliest of de ontlasting helemaal niet kan ophouden. Er bestaat ook urine-incontinentie, ongewild verlies van urine. Hier gaan we alleen in op ongewild verlies van ontlasting. Incontinentie van ontlasting komt best veel voor. 1-2% van de volwassenen heeft er last van. Sommige verliezen bijvoorbeeld een klein beetje ontlasting bij het wandelen. Andere krijgen soms ineens aandrang en zijn te laat bij de wc. Het komt zowel voor bij mannen als vrouwen. Er heerst een taboe op ontlastingscontinentie, waardoor mensen met deze klachten er liever niet over praten. Er zijn vaak verschillende behandelingen mogelijk.

De dikke darm

In het laatste deel van de dikke darm, de endeldarm, wordt ontlasting tijdelijk opgeslagen. Wanneer de endeldarm vol is, krijgen je hersenen het signaal om naar de wc te gaan. Dit signaal wordt aandrang genoemd. Op dat moment komt er druk op de anus te staan. De anus bestaat uit een kringspier die de endeldarm afsluit, ook wel sluitspier genoemd. Deze kringspier is opgebouwd uit een inwendige en een uitwendige kringspier. De uitwendige kringspier zorgt ervoor dat we de ontlasting op kunnen houden. Bij het ophouden van de ontlasting spelen ook de bekkenbodemspieren een belangrijke rol. De bekkenbodem is een spierplaat onder in de buikholte. De bekkenbodem speelt niet alleen een rol bij de stoelgang, maar ook bij het ophouden van urine. De spieren van de bekkenbodem zorgen samen met de anus dat de ontlasting opgehouden wordt.

Bij het ophouden van de ontlasting spelen ook de bekkenbodemspieren een belangrijke rol. De bekkenbodem is een spierplaat onder in de buikholte. De bekkenbodem speelt niet alleen een rol bij de stoelgang, maar ook bij het ophouden van urine. De spieren van de bekkenbodem zorgen samen met de anus voor het kunnen ophouden van ontlasting.

Oorzaken van ontlastingsincontinentie

Er zijn verschillende mogelijke oorzaken van ongewild ontlastingsverlies:

Beschadiging van de kringspier in de anus komt vooral voor bij vrouwen die een zware bevalling hebben gehad. Het kan ook voorkomen als complicatie na een operatie, als gevolg van een ongeluk of na seksueel misbruik. Als de kringspier in de anus is beschadigd dan voel je wel aandrang, maar kan je de ontlasting niet ophouden.

Verslapping van de kringspier in de anus is vaak een combinatie van een kringspier zelf die slecht werkt en de zenuwen naar de kringspier die slecht werken. Hierdoor verdwijnt het aandranggevoel, waardoor je niet merkt dat je ontlasting verliest.

De kringspier en de bekkenbodemspieren worden aangestuurd door zenuwen. Deze kunnen beschadigd raken tijdens een bevalling. Ook kunnen beschadigingen ontstaan door langdurige verstopping (obstipatie), een operatie of ouderdom. Ook bij bepaalde ziekten kunnen de zenuwen beschadigd raken, zoals bij Multiple Sclerose (MS) of Spina Bifida (open rug).

Bij een anale prolaps is een deel van de endeldarm door de anus naar buiten gezakt. Op den duur leidt dit tot incontinentie.

Bij een chronische darmontsteking, zoals de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa of proctitis, kan het slijmvlies van de endeldarm ontstoken raken. Dit kan zorgen voor een sterk gevoel dat je naar de wc moet. Hierdoor is het moeilijker om ontlasting op te houden.

Sommige mensen die langdurig last hebben van diarree hebben moeite met het ophouden van de ontlasting.

Bij langdurige verstopping kan dunne ontlasting langs de harde ontlasting in de endeldarm weglekken. Dit wordt ook wel overloopdiarree, paradoxale diarree of ‘soiling’ genoemd. Vooral bij ouderen en kinderen is dit vaak de oorzaak van ongewild ontlastingsverlies.

Het spastisch bekkenbodem syndroom ontstaat wanneer de bekkenbodemspieren en de inwendige sluitspier van de anus vrijwel altijd aangespannen zijn. Mensen die last hebben van het spastisch bekkenbodem syndroom hebben daardoor veel moeite met het kwijtraken van ontlasting. Zij hebben vaak last van langdurige verstopping. Hierdoor kan uiteindelijk overloopdiarree ontstaan.

In veel gevallen is er niet één duidelijke oorzaak aan te wijzen voor de ontlastingsincontinentie, maar wordt het veroorzaakt door een combinatie van factoren uit de voorbeelden hierboven.

Klachten bij ontlastingsincontinentie

Ontlastingsincontinentie veroorzaakt vaak een combinatie van vervelende klachten.

Niet kunnen ophouden van ontlasting.
Ongewild ontlastingsverlies.
Geen aandranggevoel van de ontlasting hebben.
Verlies van kleine beetjes slijm uit de anus.
Pijn, jeuk en een geïrriteerde huid bij de anus.
Geen controle hebben over winden laten.
Gevoelens van schaamte als gevolg van vieze luchtjes en angst voor ongelukjes.
Angstgevoelens om het huis te verlaten of om op plekken te zijn waar je niet weet of de wc dichtbij is.
Gevoelens dat de indeling van je dag wordt bepaald door ontlastingsverlies.

Diagnose van ontlastingsincontinentie

Als je last hebt van ongewild verlies van ontlasting is het verstandig om de klachten met de huisarts te bespreken. Aan de hand van je klachten kan de huisarts je onderzoeken. De huisarts doet een handschoen aan en onderzoekt de anus inwendig met zijn of haar vinger (rectaal toucher). Op deze manier kan de arts vaststellen wat de kracht van de kringspier is.

De arts kan adviezen geven om het ontlastingsverlies te verminderen. Lees hier tips en adviezen bij ontlastingsincontinentie. Als het nodig is kan de huisarts je doorverwijzen naar een maag-darm-leverarts (MDL-arts) of internist in het ziekenhuis. De specialist zal in sommige gevallen extra onderzoek uitvoeren, in veel gevallen is dit niet nodig. De onderzoeken die het meest voorkomen zijn:

Bij een defaecografie worden er rontgenfoto’s gemaakt van het laatste deel van de darm, de endeldarm. Er wordt gekeken of er mogelijk problemen zijn met de stoelgang.

Bij een coloscopie van de darm wordt de binnenkant van de darm bekeken met behulp van een endoscoop. Tijdens een coloscopie kan een stukje weefsel uit de wand van de darm worden weggenomen. Dit heet een biopsie. Dit weefsel wordt daarna onder de microscoop onderzocht.

Een MRI (Magnetic Resonance Imaging) is bedoeld om beschadigingen aan de kringspier van de anus op te sporen. Bij een MRI-onderzoek wordt met een magnetisch veld een serie precieze foto’s gemaakt van de anus. Hiermee kan de arts afwijkingen aan en rondom de kringspier opsporen.

Met een endo-anale echo (of anale endo-echografie) kunnen beschadigingen van de kringspier van de anus worden opgespoord. Tijdens het onderzoek wordt een klein buisje in de anus gebracht dat geluidsgolven uitzendt en ontvangt. De teruggekaatste geluidsgolven zijn te zien op een beeldscherm. De arts ziet dan of de kringspier beschadigd is. Meestal is ook zichtbaar om welke beschadiging het gaat.

Bij manometrie (of drukmeting) van de anus wordt de knijpkracht van de kringspier van de anus gemeten. Bij dit onderzoek schuift de arts een dun slangetje met een klein ballonnetje tot in de endeldarm. Hiermee worden de knijpkracht en de reflexen van de kringspier gemeten, zowel in rust als na het dichtknijpen van de anus en bij het opblazen van het ballonnetje.

Behandeling van ontlastingsincontinentie

Bij ontlastingsincontinentie is de behandeling afhankelijk van de oorzaak. De arts kan adviezen geven over het wc-bezoek en leefstijladviezen zoals afvallen en stoppen met roken. Als verstopping of diarree de oorzaak is, kan de arts voedingsadviezen geven en in sommige gevallen medicijnen voorschrijven. Vaak is dunne ontlasting de oorzaak van ontlastingsverlies. Als dat bij jou een rol speelt helpt het vaak om de ontlasting compacter te maken (psylliumvezels) of in te indikken (loperamide, fodmap light dieet).

Als dit onvoldoende helpt zijn er bij een verslapping of beschadiging van de kringspier en/of bekkenbodemspieren zijn er verschillende behandelingen mogelijk als leefstijladviezen onvoldoende helpen:

Bij bekkenbodemfysiotherapie worden de spieren van de bekkenbodem getraind onder begeleiding van een gespecialiseerde fysiotherapeut. Door het versterken van de spieren is het vaak makkelijker om de ontlasting op te houden. Bij bekkenbodemfysiotherapie kan gebruik gemaakt worden van biofeedback. Bij biofeedbacktraining brengt de fysiotherapeut een sonde in de anus die de elektrische impuls van de bekkenbodemspieren opvangt. Dit wordt omgezet in beeld op een beeldscherm. De fysiotherapeut en de patiënt kunnen zo de spierkracht zichtbaar maken en daarmee het effect van de oefeningen bekijken.

Hulpmiddelen als anale tampons of ‘broekluiers’ zijn voor veel patiënten een aanvullende oplossing om de klachten te verminderen’. Deze middelen zijn vaak verkrijgbaar bij de apotheek. Je arts kan advies geven over het gebruik.

Door de darmen te spoelen kan je voorkomen dat je per ongeluk ontlasting verliest.

Bij deze techniek wordt een naaldje net boven de binnenkant van je enkel geplaatst. Dit naaldje geeft via de zenuw in het onderbeen een signaal aan een gedeelte van het ruggenmerg. Het prikkelen van de onderbeenzenuw zorgt ervoor dat de normale functie van de darmen zich kan herstellen.

In sommige gevallen kan een beschadigde kringspier operatief worden hersteld. Het beschadigde deel van de kringspier wordt vervangen door het nog aanwezige gezonde deel van de kringspier. Deze operatie wordt ook wel een sfincterplastiek genoemd.

Deze behandeling komt pas in aanmerking als andere behandelingen niet werken. Bij sacrale neuromodulatie worden lichte elektrische impulsen afgegeven aan zenuwen die zich in je onderrug bevinden, net boven je stuitje. Dit gebied heet het sacrale gebied. De zenuwen in dit gebied reguleren het functioneren van de blaas, een deel van de darmen, de sluitspieren in de anus en het bekkenbodemgebied. Door het prikkelen van die zenuwen worden de ‘verkeerde’ signalen overstemd door ‘goede’ signalen. Hierdoor kunnen klachten, zoals ontlastingsincontinentie, verlicht worden. Je kan met je arts overleggen of je in aanmerking komt voor deze behandeling.

In zeer ernstige gevallen kan de arts samen met jou besluiten om een stoma aan te leggen. Een stoma is een kunstmatige darmuitgang via de buikwand. Met een klein, luchtdicht zakje wordt de ontlasting opgevangen.

Dit kun je zelf doen bij ontlastingsincontinentie

Het Martini Ziekenhuis biedt drie zelfhulp mogelijkheden aan waarmee je zelf aan de slag kan gaan. Zo kan FODMAP-dieet light helpen of het gebruik van loperamide of psyllium vezels.

Als de ontlastingsincontinentie wordt veroorzaakt door verstopping of diarree, zijn er behandelingen die de klachten kunnen verminderen. Tips en adviezen vind je bij verstopping en diarree.

Ongewild ontlastingsverlies is een heel vervelend probleem. Het geeft vaak niet alleen lichamelijke maar ook psychische problemen. Regelmatig hebben de klachten invloed op het sociale leven. Bespreek met je huisarts voor tips om hiermee om te gaan.

Mensen die last hebben van ontlastingsverlies worden vaak onzeker en hebben een schaamtegevoel. Bespreek de problemen met je huisarts want er zijn verschillende mogelijkheden om de klachten te verminderen. Je huisarts kan je doorverwijzen naar een bekkenbodemfysiotherapeut, een bekkenbodemcentrum of een gespecialiseerde afdeling in het ziekenhuis. Steeds meer ziekenhuizen hebben een bekkenbodemcentrum of bekkenbodempoli die zich bezighouden met deze klachten.

We houden je graag op de hoogte

MDL Fonds geeft je graag betrouwbare en juiste informatie. Ben je blij met onze voorlichting? Steun ons! Want MDL Fonds ontvangt geen subsidie. We zijn volledig afhankelijk van donateurs.

Kies frequentie

Eenmalig

Maandelijks

Jaarlijks

Al 3 donateurs steunden vandaag een gezonde buik voor iedereen.

Colofon

Deze informatie is geschreven door het MDL Fonds.

In samenwerking met:
Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen (NVMDL)
Dr. Kim van Boxtel, MDL-arts (gastroenterologist), Bravis ziekenhuis (NVMDL)
Dr. Laurens van der Waaij, MDL-arts, Martini Ziekenhuis
Drs. S.L. Assmann, arts-klinisch onderzoeker, MUMC+

Laatst herzien:
december 2023