Chronische alvleesklierontsteking

De alvleesklier is een langgerekte trosvormige klier. De medische naam voor alvleesklier is pancreas. Bij volwassen mensen is de alvleesklier ongeveer twaalf tot vijftien centimeter lang en ongeveer één tot drie centimeter dik. De alvleesklier ligt boven in de buik, linksachter en vlak voor de wervelkolom. Aan de onderzijde van de alvleesklier bevinden zich de maag en dunne darm.

De alvleesklier kan in de lengte worden opgedeeld in drie delen:

• De ‘kop’ van de alvleesklier
• Het ‘lichaam’ van de alvleesklier
• De ‘staart’ van de alvleesklier

De alvleesklier produceert alvleeskliersap dat helpt bij de spijsvertering en hormonen die de bloedsuiker reguleren (insuline).

De alvleesklier produceert spijsverteringssappen. Deze sappen bevatten bicarbonaat en enzymen die nodig zijn voor het neutraliseren van het maagzuur en de vertering van eiwitten, suikers en vetten. De alvleeskliersappen worden afgegeven aan de twaalfvingerige darm en zorgen voor een goede vertering van ons voedsel. Deze functie van de alvleesklier is te controleren door in de ontlasting het ‘elastase’ te meten.

In de alvleesklier zitten kleine klieren die onder andere het hormoon insuline produceren. Deze kliertjes heten de ‘Eilandjes van Langerhans’. Naast insuline produceren ze ook glucagon. Insuline en glucagon zorgen ervoor dat het bloedsuikergehalte in het lichaam in evenwicht blijft. Deze functie van de alvleesklier is te controleren door in het bloed het suikergehalte (glucose) te meten.

Pijn boven in de buik is de meest voorkomende klacht bij chronische alvleesklierontsteking. De pijn kan uitstralen naar de rug, de zij en de schouders. De pijn kan continu aanwezig zijn. Mensen kunnen ook pijnaanvallen hebben en tussen die aanvallen door minder of geen pijn hebben. Doordat steeds meer alvleesklierweefsel verloren gaat, kan de pijn bij sommige patiënten na lange tijd minder worden. Dit is niet bij iedereen het geval. Soms is er behalve pijn, ook sprake van misselijkheid, braken, koorts en een versnelde ademhaling. Na de maaltijd nemen de klachten vaak toe.

Door de blijvende ontsteking neemt de productie van spijsverteringsenzymen af, waardoor vettige diarree ontstaat. Vetstoffen uit de voeding worden door het tekort aan enzymen niet goed verteerd en verlaten onveranderd met de ontlasting het lichaam. Omdat vetten nodig zijn voor een goede opname van bepaalde ‘vet-oplosbare’ vitaminen (vitamine A, D, E en K), kunnen er tekorten ontstaan aan deze vitaminen. Een tekort aan vitamine D kan, samen met te weinig kalkinname, leiden tot botontkalking (osteoporose).

Als gevolg van de vettige diarree, maar ook als gevolg van de angst om te eten (door de pijn), kunnen patiënten ernstig vermageren en ook ondervoed raken. Ook kunnen mensen gewicht verliezen doordat zij een verminderde eetlust hebben, misselijk zijn en moeten braken.

Door de blijvende ontsteking ontstaat littekenweefsel. Dit littekenweefsel kan ervoor zorgen dat de galwegen vernauwd raken. Hierdoor kan galvloeistof niet meer goed doorstromen. Door de ophoping van galvloeistof ontstaat dan geelzucht. Het oogwit en de huid kleuren dan geel. Op den duur kan dit leiden tot ernstige leverbeschadiging (levercirrose).

Mensen met een chronische ziekte hebben meer kans op een depressie, angstgevoelens en paniekstoornissen. Een chronische alvleesklierontsteking heeft vaak veel invloed op het dagelijks functioneren van mensen. Werken lukt niet altijd meer en ook het sociale leven raakt er door ontwricht. Uiteindelijk kan dit leiden tot arbeidsongeschiktheid en een sociaal isolement.

Door een tekort aan (in vet oplosbare) vitaminen hebben mensen met een chronische alvleesklierontsteking meer kans op het krijgen van hart- en vaatziekten en botontkalking (osteoporose).

Bij een gezond persoon wordt meer dan 93 procent van de ingenomen vetten opgenomen in het lichaam. Als dit percentage lager is, kan dat wijzen op een chronische alvleesklierontsteking. In de ontlasting kan ook het ‘elastase’ gemeten worden. Dit is een enzym dat door de alvleesklier geproduceerd wordt. Deze waarde geeft aan hoe goed de spijsverteringsfunctie van de alvleesklier nog is.

Een endo-echografie is een vorm van echografie waarbij het echoapparaat vastzit op een flexibele slang (endoscoop). De arts brengt deze slang via de mond en de slokdarm naar de maag en het eerste deel van de dunne darm (de twaalfvingerige darm). Met dit onderzoek kan de arts een beeld vormen van de alvleesklier, de galwegen en de alvleeskliergang. Eventuele afwijkingen zoals verwijde galwegen, cystes of stenen kunnen zo worden opgespoord.

Een CT-scan is een beeldvormend onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van röntgenstralen. Een MRI-scan is een beeldvormend onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van een sterk magnetisch veld. Een MRCP is een speciale MRI-scan waarmee ook de galwegen en de afvoergang van de alvleesklier bekeken kunnen worden. Met een CT-scan of MRI-scan (MRCP) kunnen allerlei afwijkingen in de ontstoken alvleesklier nauwkeurig in beeld worden gebracht. De arts krijgt zo een beeld van de ernst van de ontsteking en kan zien of er vochtcollecties zijn. De arts kan ook vaststellen of het om de oedemateuze of necrotiserende vorm van alvleesklierontsteking gaat.

Bloedonderzoek wordt niet gebruikt om de diagnose chronische pancreatitis te stellen, maar kan wel worden gebruikt om de gevolgen van de ziekte in kaart te brengen. Een tekort aan vitamines kan zo worden vastgesteld. Ook kan het suikergehalte in het bloed worden gemeten. Als de ontsteking lang aanwezig is, kan suikerziekte ontstaan. Deze vorm van suikerziekte wordt diabetes mellitus type 3c genoemd.

De pijn bij chronische alvleesklierontsteking kan het dagelijks leven flink ontwrichten. De arts kan medicijnen voorschrijven om de hevige buikpijn te bestrijden. Vaak is er een pijnteam, bestaande uit in pijn(blokkade) gespecialiseerde anesthesisten. Dit pijnteam kan je helpen bij het uitstippelen van een goede pijnbehandeling.

Daarnaast worden er vaak medicijnen gegeven die alvleesklierenzymen aanvullen (pancreatine), waardoor de werking van de alvleesklier wordt ondersteund. Ook kan er medicatie voorgeschreven worden om het suikergehalte in het bloed te reguleren (diabetesmedicijnen). Als er sprake is van botontkalking (osteoporose), kan er calcium-D3 worden voorgeschreven.

Het is belangrijk om geen alcohol te drinken en niet te roken. Je krijgt verder het advies om gezond en gevarieerd te eten en voldoende te drinken. Het is vaak niet nodig om vetten helemaal uit het menu te schrappen, omdat medicijnen de alvleesklierenzymen aanvullen. Toch wordt aangeraden om niet te veel vet te eten, omdat dit klachten als pijn en vettige diarree kan geven. Soms is het nodig om extra vitamine D te nemen. Voor een persoonlijk voedingsadvies en eventueel adviezen over bijvoeding kun je terecht bij je behandelend arts of een diëtist.

Als pijnmedicatie niet voldoende werkt, is in sommige gevallen een endoscopische behandeling (ERCP) mogelijk. Artsen proberen dan met een slang (een endoscoop) via de mond een verstopping van de alvleesklier te verhelpen. Deze ingreep neemt bij een deel van de patiënten de pijn weg of verlicht de pijn. Vaak is meer dan één endoscopische behandeling nodig. Een andere mogelijkheid is het plaatsen van een buisje (stent) in de afvoergang, waardoor de afvoer van alvleeskliersap kan verbeteren en de pijn kan afnemen. Soms kunnen ook eventuele verkalkingen via een ERCP vergruisd worden.

Soms is een operatie nodig om littekenweefsel te verwijderen of om ernstige pijnklachten te bestrijden. Een operatie kan ook nodig zijn om het alvleeskliersap goed door te laten stromen naar de dunne darm. Daarbij wordt de afvoergang van de alvleesklier opnieuw met de dunne darm verbonden. Soms moet daarbij ook een deel van de alvleesklier verwijderd worden.