Wat is MASLD?

MASLD staat voor Metabole-disfunctie geAssocieerde Steatotische leverziekte. Het is een veelvoorkomende leverziekte in westerse landen, vaak veroorzaakt door een ongezonde leefstijl zoals ongezond eten en weinig bewegen. MASLD is een verzamelnaam van leveraandoeningen. Het begint met een vervette lever, waarbij vet zich ophoopt in de levercellen. De oorzaak is een verstoorde balans in de vetstofwisseling en suikerstofwisseling. Dit proces is nog omkeerbaar als de oorzaak wordt aangepakt. Het geeft meestal geen of weinig klachten.

MASLD is een ziektebeeld dat omvat:

Steatose van de lever zonder tekenen van ontsteking (eerder leververvetting genoemd)
Leverontsteking als gevolg van ontregelde vethuishouding in de lever. Dit noemen we MASH (Metabole-disfunctie geAssoceerde Steatohepatitis)

Als de steatose van de lever aanhoudt kan deze overgaan in leverontsteking. Dan spreken we van MASH (Metabole-disfunctie geAssoceerde Steatohepatitis). Ongeveer 10-30% van de mensen met MASLD krijgt MASH. Klachten zoals vermoeidheid, gewichtsverlies en spierzwakte ontstaan meestal pas als de ziekte al vergevorderd is.

Deze ziekte heeft als eindstadium leverontsteking (MASH). Wat kan leiden tot levercirrose en leverkanker. Steatose van de lever door overmatig alcoholgebruik wordt geen MASLD genoemd.

MASH kan leiden tot leverfibrose en levercirrose. Bij leverfibrose ontstaat er littekenweefsel in de lever. Hierdoor raken de levercellen beschadigd. Na verloop van tijd is er zoveel littekenweefsel gevormd, waardoor de lever niet goed meer kan functioneren.

Levercirrose is een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van leverkanker (HCC). Dit is kanker van de levercellen zelf. Het is dus anders dan een uitzaaiing van een andere kanker naar de lever toe, wat vaker voorkomt. Leverkanker kan ook ontstaan door steatose van de lever zonder dat er sprake is van leverontsteking en levercirrose. Het risico op leverkanker is verhoogd bij mensen met het metabool syndroom, als gevolg van een vervette lever.

Cijfers over MASLD en MASH

Bij meer dan 25% van de Nederlandse bevolking komt MASLD voor. Dit is meer dan één op de vier Nederlanders.
Mensen met overgewicht of obesitas hebben 50-100% kans om MASLD te ontwikkelen.
MASLD komt vaker voor bij mannen, naarmate de leeftijd toeneemt.
In 10-30% van de patiënten met MASLD ontstaat er MASH
Bij 15 tot 30% van de mensen met MASH ontstaat levercirrose. Dit kan uiteindelijk leiden tot leverkanker (HCC).

Kinderen

MASLD is niet alleen een probleem bij volwassenen. Van de kinderen en jongeren van 2 tot 25 jaar had 17 procent in 2022 overgewicht. Vooral 18- tot 25-jarigen zijn vaak te zwaar (bron: CBS). Kinderen met overgewicht en obesitas hebben een grotere kans om op latere leeftijd MASLD te krijgen, maar MASLD kan ook al op jonge leeftijd voorkomen.

De lever ligt rechtsboven in de buik, tegen het middenrif en onder de ribben. Het weegt ongeveer anderhalve kilo, bijna zo groot als een voetbal. De lever is een orgaan met veel verschillende functies. Zoals;

Het aanmaken van gal
Opslag van vitamines en mineralen
Het verwerken van eiwitten, koolhydraten en vetten
Onschadelijk maken van giftige stoffen zoals medicijnen of alcohol
Het regelen van de energiehuishouding.

De lever heeft een ruime reserve en kan zichzelf goed herstellen. Als een deel van de lever wordt verwijderd, kan het gezonde deel weer aangroeien. Dit is afhankelijk welk deel is verwijderd en hoe groot. Het achtergebleven deel van de lever moet wel gezond en groot genoeg zijn om zichzelf te herstellen.

Vanwege de grote reservecapaciteit van de lever geven leverziektes, zoals steatose van de lever, vaak pas in een laat stadium klachten en problemen. In een vroeg stadium heb je vaak nog geen klachten. Dit komt doordat het gezonde deel van de lever de verschillende functies goed genoeg kan uitvoeren.

Oorzaken van MASLD/MASH

MASLD is een verzamelnaam van leveraandoeningen die als beginstadium steatose van de lever heeft en als eindstadium leverontsteking (MASH). Bij 10 tot 30% van de mensen met MASLD ontstaat MASH. Hierbij is sprake is van een leverontsteking. Het is niet duidelijk waarom steatose van de lever bij de een niet leidt tot MASH en bij de ander wel. Bij MALSD is er sprake van een verstoorde vetstofwisseling en/of suikerstofwisseling in de lever, waardoor vet zich ophoopt in de levercellen.

Een belangrijke functie van de lever is de vetstofwisseling. De vetstofwisseling is een proces waarbij ons lichaam vetten afbreekt en aanmaakt. Dit proces vindt voor een groot deel in de lever plaats. De vetten in ons voedsel bestaan voornamelijk uit triglyceriden. De precieze samenstelling van de triglyceriden bepaalt of er sprake is van verzadigd vet, onverzadigd vet of transvet. Triglyceriden bestaan uit glycerol en drie vetzuren. Tijdens de vertering van vetten in de dunne darm worden triglyceriden gesplitst in glycerol en vetzuren. De vetzuren gaan via het bloed naar de lever. De vetzuren worden gebruikt als brandstof, bouwstof of omgezet in lichaamsvet.

Bij MASLD en MASH is er meestal sprake van een te groot aanbod van vetzuren en suiker aan de lever. De lever zet de suikers en vetzuren om in vet voor opslag. Het gevolg is dat vet zich ophoopt in de lever. In een gezonde situatie slaat de lever een kleine hoeveelheid vet op, ongeveer 5% van het gewicht van de lever. Wanneer er meer vet in de lever wordt opgeslagen spreken we van steatose van de lever.

Het is een omkeerbaar proces. Dat houdt in dat de vervetting verdwijnt als de oorzaak wordt weggenomen.

De suikerstofwisseling raakt verstoord door een ongevoeligheid voor insuline, ook wel insulineresistentie genoemd. Insuline is een hormoon dat wordt geproduceerd door de alvleesklier. Het reguleert de bloedsuikerspiegel. Als we suikers eten stijgt het bloedsuikergehalte. Insuline zorgt ervoor dat de suikers in het bloed worden opgenomen in onze lichaamscellen. Het bloedsuikergehalte daalt dan. Door het veel en vaak eten van suikers stijgt het bloedsuikergehalte waarna insuline het weer laat dalen. Door grote schommelingen in het bloedsuikergehalte kan ons lichaam ongevoelig worden voor insuline. De bloedsuikerspiegel blijft dan hoog. Ter compensatie gaat de alvleesklier steeds meer insuline aanmaken. Dit leidt uiteindelijk tot diabetes type 2. Het te veel aan suikers wordt in de lever omgezet in vetten. Deze vetten worden in de lever opgeslagen waardoor steatose van de lever ontstaat.

Hoe een vervette lever en leverontsteking precies ontstaan is nog niet geheel duidelijk. Waarschijnlijk is het een combinatie van verschillende factoren. Er zijn wel risicofactoren bekend die de kans op MASLD en MASH verhogen.

Risicofactoren van MASH zijn:

MASH komt vaker voor bij mensen met:

Overgewicht en obesitas
Verminderde gevoeligheid voor insuline (insulineresistentie), dit geeft een verhoogde kans op het ontwikkelen van diabetes mellitus type 2
Metabool syndroom
Het metabool syndroom is een combinatie van vijf factoren waardoor de stofwisseling verstoord kan raken. Deze factoren zijn:
- Tailleomvang van meer dan 102 cm bij mannen en meer dan 88 cm bij vrouwen
- Verhoogde bloeddruk
- Verhoogd triglyceridengehalte in het bloed
  Triglyceriden zijn vetten in het bloed die voor energie zorgen. We hebben triglyceriden nodig maar te veel is niet gezond. In de vetsamenstelling van het bloed speelt de lever een belangrijke rol. De lever kan namelijk zelf nieuwe vetten aanmaken uit onder andere suikers, vetzuren transporteren naar ons lichaam om dit van energie te voorzien en kan zelf vetzuren als brandstof gebruiken.
- Laag gehalte van het gunstige HDL-cholesterol
- Verhoogd bloedsuikergehalte

Bovengenoemde factoren zijn vaak het gevolg van een ongezonde leefstijl met weinig lichaamsbeweging en calorierijke voeding.

Doe mee aan de Levercheck

Naar de Levercheck

Klachten bij MASLD/MASH

Steatose van de lever is het beginstadium van MASH (leverontsteking) veroorzaken meestal geen of weinig klachten. MASH kan klachten veroorzaken zoals vermoeidheid, gewichtsverlies en spierzwakte. Als deze klachten optreden is de ziekte vaak al in een laat stadium en heeft zich levercirrose ontwikkeld. Steatose van de lever en MASH worden vaak bij toeval ontdekt.

Vanwege de grote reservecapaciteit van de lever geven leverziektes, zoals steatose van de lever, vaak pas in een laat stadium klachten en problemen. In een vroeg stadium heb je vaak nog geen klachten. Dit komt doordat het gezonde deel van de lever de verschillende functies goed genoeg kan uitvoeren.

Complicaties

MASH (leverontsteking) kan leverfibrose en levercirrose tot gevolg hebben. Als levercellen sterven ontstaat er leverfibrose. Bij leverfibrose ontstaat er littekenweefsel in de lever. Na verloop van tijd is er zoveel littekenweefsel gevormd dat levercellen afsterven. Hierdoor kan de lever niet goed meer functioneren. We spreken dan van levercirrose.

Levercirrose is een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van levercelkanker (HCC).

Patiënten met MASLD en MASH hebben twee keer zoveel kans op het krijgen van hart- en vaatziekten vergeleken met gezonde mensen. Ook is de kans op sterfte anderhalf keer verhoogd.

Eens per jaar komt er op mijn werk een bedrijfsarts langs. De bedrijfsarts vond wat afwijkingen. Dat kwam als een verrassing, ik had geen klachten.

Aad

Lees verhaal

Diagnose van MASLD/MASH

Het wordt vaak bij toeval ontdekt, bijvoorbeeld door een bloedonderzoek of een echografie. Dit komt omdat steatose van de lever en het beginstadium van een leverontsteking meestal niet of nauwelijks klachten geven.

Door een vervette lever en leverontsteking kan de lever wat vergroot of gevoelig zijn. Je huisarts kan door lichamelijk onderzoek voelen of de lever wat vergroot is. Dan zal de huisarts aanvullend onderzoek aanraden.

Via bloedonderzoek kan een arts de leverfunctie laten onderzoeken. Verhoogde waarden van bepaalde leverenzymen kunnen wijzen op een ontsteking. In het bloed kunnen deze leverenzymen worden aangetoond. Meer hierover lees je bij leverfunctieonderzoek.

Met een echografie kan de lever in beeld worden gebracht met behulp van geluidsgolven. Steatose van de lever is meestal goed te zien met een echografie.

Een fibroscan meet de elasticiteit van de lever. Hiermee kan de hoeveelheid littekenweefsel in de lever worden bepaald en kan duidelijkheid geven over de mate van levercirrose.

Een leverbiopsie (leverpunctie) is vaak vereist om onderscheid te kunnen maken tussen een vervette lever en MASH (leverontsteking). Een leverbiopsie kan duidelijkheid geven over de ernst van de ontsteking van de lever en het stadium van de ziekte.

Behandeling van MASLD/MASH

MASLD is een verzamelnaam van leveraandoeningen die als beginstadium steatose van de lever heeft en als eindstadium leverontsteking (MASH). Er is geen specifieke behandeling gericht op MASLD. Ook zijn er op dit moment nog geen geregistreerde medicijnen beschikbaar voor MASLD. Wel wordt veel onderzoek gedaan naar mogelijkheden om MASH (leverontsteking) met medicijnen te genezen en naar verwachting zal er in 2025-2026 ook in Nederland een medicijn beschikbaar komen.

Leefstijl verandering als behandeling

De basis van de behandeling is het verbeteren van de leefstijl. De behandeling van MASLD is gericht op afname van de vervette lever en de leverontsteking. Steatose van de lever is een omkeerbaar proces. De lever is een orgaan met een groot herstelvermogen. Door een verandering in leefstijl kan de steatose van de lever verminderen of verdwijnen. De basis van de behandeling is een verandering in leefstijl.

Leefstijladviezen

Gewichtsafname
Een gewichtsafname van 5 tot 10% leidt al tot vermindering van steatose van de lever. Om af te vallen is een combinatie van gezonde voeding en lichaamsbeweging effectief.
Lichaamsbeweging
Voldoende lichaamsbeweging zorgt voor een afname van buikvet en daarmee de tailleomvang. Dit is een risicofactor van het ontstaan van een vervette lever en MASH. Lichaamsbeweging verbetert de insulinegevoeligheid en verkleint daarmee de kans op een vervette lever.
Geen alcohol
Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag. Ook kleine hoeveelheden zijn niet goed voor je spijsverteringsorganen. Helemaal stoppen is het advies als er ook ontstekingen in de lever te zien zijn. Zodra de oorzaak weg is, neemt de vetstapeling in de lever vaak af of verdwijnt helemaal. Eventuele ontstekingen zullen ook afnemen. De lever kan hierdoor herstellen en het littekenweefsel kan opgeruimd worden.

Als er uitgebreide ontstekingen in de lever zijn en er is vorming van littekenweefsel, wordt herstel moeilijker. Dit geldt zeker als er sprake is van levercirrose. Levercirrose is blijvend en kan niet genezen. Bij een ernstige levercirrose functioneert de lever niet goed meer. Dan kan een levertransplantatie een optie zijn.

Bariatrische chirurgie

Soms is een gewichtsafname van 5 tot 10% niet haalbaar. Dan kan bariatrische chirurgie, zoals een maagverkleining, een oplossing zijn. Dit kan steatose van de lever en MASH verminderen. Wil je weten of je hiervoor in aanmerking kan komen, informeer dit bij je behandelend arts.

Dit kun je zelf doen bij MASLD/MASH

In het algemeen geldt dat een gezonde leefstijl de kans op MASLD en MASH aanzienlijk verkleint. Hieronder staan tips en adviezen voor een gezonde leefstijl.

Tips en adviezen bij MASLD/MASH

Zorg voor een gezond gewicht
- Overgewicht en obesitas zijn een belangrijke oorzaak van MASLD en MASH. Veel buikvet verhoogt de kans op het ontstaan van MASLD en MASH. Buikvet is te meten als tailleomvang. Voor mannen geldt het advies om te zorgen voor een tailleomvang lager dan 102 cm en voor vrouwen lager dan 88 cm.
Beweeg voldoende
- Zorg dagelijks voor lichte tot matig intensieve beweging, bijvoorbeeld fietsen, traplopen, tuinieren, wandelen, krachttraining, cardiotraining of beoefenen van een sport.
Eet gezond en gevarieerd
- Zorg voor een gezonde en gevarieerde voeding met onder andere volop groente, fruit, noten, zaden, vette vis, olijfolie, volkoren producten. Drink en eet zo min mogelijk snelle koolhydraten (suikers), zoals frisdrank, vruchtensap, snoep, witte pasta, witte rijst en wit brood. Vervang deze door langzame koolhydraten uit volkoren producten. Dit is een manier om de bloedsuikerspiegel meer constant te houden daarmee de kans op insulineresistentie en diabetes type 2 te verkleinen.
  Probeer zoveel mogelijk voor onbewerkte producten te kiezen, dus geen pakjes en zakjes, maar maak bijvoorbeeld zelf een pastasaus in plaats van uit een pakje. Beperk het eten van snacks, chips, koek, snoep en fastfood.

Voor een goed voedingsadvies kan je ook een verwijzing vragen bij je huisarts naar een diëtist.

Patiëntenvereniging

De Nederlandse Leverpatiënten Vereniging (NLV) is een actieve patiëntenorganisatie voor iedereen die met een leverziekte te maken heeft: patiënten, familieleden, zorgverleners en andere betrokkenen. De vereniging verzorgt informatiemateriaal, geeft voorlichting, maakt het delen van ervaringen mogelijk en speelt een belangrijke rol in de belangenbehartiging van leverpatiënten.

Dit doet MDL Fonds voor MASLD/MASH

Van levensbedreigend tot levenslang, er zijn vier miljoen Nederlanders die jaarlijks een arts bezoeken met een ziekte of klacht aan de maag, darm, lever, slokdarm, galblaas of alvleesklier. We noemen dat in een verzamelnaam MDL-ziekten. MDL Fonds is er voor hen en werkt aan een betere kwaliteit van leven voor patiënten. En aan het voorgoed voorkomen en genezen van deze ziekten in Nederland.

Wij zetten ons in om levercirrose en leververvetting te voorkomen en te bestrijden. Dit doen wij onder andere door middel van voorlichting, vroege opsporing en het verbeteren van het diagnosetraject.

We kunnen een agressieve vorm van leververvetting alleen vaststellen door een stukje van de lever weg te nemen. Dat is een pijnlijke en dure ingreep. Straks moet dat kunnen door alleen wat bloed of ontlasting te analyseren.

Saskia van Mil over haar onderzoek