Endeldarmkanker
Endeldarmkanker is kanker die in de endeldarm is ontstaan. De endeldarm is het laatste stuk van de dikke darm.
Wat is endeldarmkanker?
Endeldarmkanker is kanker die in de endeldarm is ontstaan. De endeldarm is het laatste stuk van de dikke darm. Er is sprake van endeldarmkanker als er een kwaadaardige tumor in de laatste 15 centimeter van de dikke darm (vanaf de anus) zit. Endeldarmkanker lijkt veel op dikke darmkanker. De behandeling is soms anders en het gevolg ervan. Endeldarmkanker ontstaat meestal uit een poliep. Een poliep is een goedaardige voorloper van endeldarmkanker. Veel mensen hebben een poliep. Het is een soort bobbeltje binnenin de darm dat kan uitgroeien tot een kwaadaardig gezwel. Bij de meeste poliepen gebeurt dit niet.
Bij kanker is de celdeling in het lichaam verstoord. De cellen die door deze verstoorde celdeling ontstaan, hebben geen nut en hopen zich op. Bij endeldarmkanker gebeurt dat in de endeldarm. Ze vormen een kwaadaardig gezwel, ook wel een tumor of kanker genoemd. De tumor in de endeldarm kan steeds groter worden en door de verschillende lagen van de darmwand heen groeien. Ook kunnen er cellen losraken van de tumor. Via de bloedbaan of het lymfestelsel verspreiden deze cellen zich verder door het lichaam. Daar kunnen ze weer uitgroeien tot nieuwe tumoren, ook wel uitzaaiingen genoemd.
Cijfers over endeldarmkanker
- In Nederland kregen in 2023 ongeveer 3.000 mensen de diagnose endeldarmkanker.
- In 2022 overleden er meer dan 1.000 mensen aan deze ziekte.
- Vroege opsporing van endeldarmkanker is belangrijk. Hoe eerder bekend is of het echt darmkanker is, hoe beter de behandelmogelijkheden en hoe groter de kans op overleven.
- Wanneer men er op tijd bij is, is de overlevingskans na 5 jaar ongeveer 95%. Wanneer men er laat achter komt is dat maar 14%.
Oorzaken van endeldarmkanker
Er is niet één duidelijke oorzaak van endeldarmkanker. Wel zijn er dingen die de kans vergroten. Endeldarmkanker ontstaat uit poliepen. Vooral bij mensen boven de 50 jaar komen poliepen in de darm vaak voor. De meeste poliepen zijn goedaardig en blijven dat ook, maar een klein aantal kan het kwaadaardig worden. Het is niet bekend waarom sommige poliepen uitgroeien tot kanker en andere niet.
De kans op endeldarmkanker neemt toe met de leeftijd. Ook leefstijl, voeding en omgeving spelen een rol. Een gezonde leefstijl kan het risico verkleinen. Mensen die eerder endeldarmkanker hebben gehad of een chronische darmontstekingsziekten hebben, zoals colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn, hebben een verhoogde kans op darmkanker. In vijf procent van de gevallen is erfelijkheid de oorzaak.
Preventie en risicofactoren van endeldarmkanker
Sommige factoren vergroten de kans op endeldarmkanker. Dit noemen we risicofactoren. Er zijn factoren waar je niets aan kan doen, en factoren die je kan beïnvloeden. Het is belangrijk om op de beïnvloedbare factoren te letten om de kans op kanker te verkleinen. Maar zelfs dan kan je nog steeds endeldarmkanker krijgen.
Niet beïnvloedbare risicofactoren
Beinvloedbare risicofactoren
Lees hier meer tips hoe je goed voor jezelf kan zorgen.
Klachten bij endeldarmkanker
Endeldarmkanker kan verschillende klachten geven. Het is belangrijk om bij klachten snel naar de huisarts te gaan. Hoe eerder de diagnose wordt gesteld, hoe meer kans er is op volledige genezing.
Een tumor in de endeldarm geeft over het algemeen eerder klachten dan een tumor die hoger in de dikke darm zit. Omdat in de dikke darm de ontlasting wordt ingedikt, kan de ontlasting door een tumor lastiger passeren. Waardoor eerder klachten ontstaan.
Alarmsignalen van endeldarmkanker
Bij een tumor in de endeldarm is een verandering in de normale stoelgang het meest voorkomende klacht. Er is vaak sprake van loze ontlastingsdrang, dunnere ontlasting, regelmatig kleine hoeveelheden ontlasting en bloed- en/of slijmverlies via de anus. Ook kun je pijn ervaren bij je zitvlak. De volgende klachten komen door endeldarmkanker, maar dat hoeft niet. De klachten kunnen ook voorkomen bij anderen ziekten dan kanker
Niet van alle klachten betekenen dat er sprake is van endeldarmkanker. Ze kunnen ook een andere oorzaak hebben. Als je bloed in je ontlasting hebt of als andere klachten langer dan twee weken aanhouden, is het belangrijk om naar de huisarts te gaan. De huisarts kan inschatten of er reden is voor verder onderzoek. Vroegtijdige diagnose kan de kans op volledige genezing vergroten.
Wanneer naar de huisarts?
Hoe eerder endeldarmkanker wordt ontdekt, hoe beter. Heb je klachten die hierop kunnen wijzen? Ga dan op tijd naar de huisarts. De huisarts luistert naar je klachten, voelt aan je buik en kan eventueel een rectaal onderzoek doen (met een vinger in de anus). Soms word je doorgestuurd naar een maag-darm-lever arts (MDL-arts) voor verder onderzoek. Blijf dus niet doorlopen met klachten.
Ga naar de huisarts als:
- Je darmklachten regelmatig terugkomen of langer dan twee weken duren.
- Je ouder bent dan 50 jaar en voor het eerst darmklachten hebt.
- Darmkanker vaker voorkomt in je familie, vooral bij jonge familieleden.
- Je je zorgen maakt over je klachten. De huisarts kan je geruststellen of verder onderzoeken.
Bevolkingsonderzoek darmkanker
Iedereen tussen de 55-75 jaar krijgt een oproep voor het bevolkingsonderzoek darmkanker. Je kunt dan ontlasting opsturen om te laten onderzoeken of hier bloed in zit. Je hoeft hier dus niet voor naar het ziekenhuis en het is geen vervelend onderzoek. Als er uit het bevolkingsonderzoek blijkt dat er bloed bij je ontlasting zat, kan dit door darmkanker komen. Je krijgt dan een oproep voor een kijkonderzoek in het ziekenhuis. Het is goed om te weten dat bloed bij de ontlasting niet altijd door darmkanker komt. Meestal is er een andere oorzaak, zoals een goedaardige poliep of een aambei.
Diagnose van endeldarmkanker
Kom je met klachten bij de huisarts, dan word je lichamelijk onderzocht. Meestal zal de huisarts de binnenkant van de endeldarm onderzoeken. Als verder onderzoek nodig is, verwijst de huisarts je door naar het ziekenhuis. Het eerste onderzoek is meestal een kijkonderzoek van de dikke darm (coloscopie) om de juiste diagnose te kunnen stellen. Als er endeldarmkanker gevonden is, kunnen er verschillende vervolgonderzoeken plaatsvinden. Deze geven meer inzicht over het stadium van de ziekte. Daarna wordt een keuze gemaakt voor de meest optimale behandeling.
Aanvullend onderzoek bij endeldarmkanker
Als er een kwaadaardige tumor wordt gevonden, worden verdere onderzoek gedaan om het stadium te bepalen en om te zien of de kanker is uitgezaaid, meestal naar de lever of longen.
Er zijn verschillende mogelijkheden voor beeldvormend onderzoek:
Stadia van endeldarmkanker
Er zijn verschillende stadia van endeldarmkanker. Het stadium geeft aan hoe ver de ziekte zich in het lichaam heeft uitgebreid. Het zegt iets over waar de tumor zit, hoe groot het is, of de tumor naar ander weefsel of organen in de buurt is gegroeid. Of er uitzaaiingen zijn en waar deze zitten. Stadium I is het vroegste stadium en IV het meest gevorderd en dus het meest ernstig.
- Stadium I: Tumor zit alleen in de binnenste lagen van de darmwand. Er zijn geen uitzaaiingen.
- Stadium II: Tumor is door de spierlaag van darmwand gegroeid. Soms zit de tumor in het omliggende weefsel, maar nog niet in de lymfeklieren.
- Stadium III: Er zijn uitzaaiingen in de lymfeklieren dicht bij de tumor. Er zijn geen uitzaaiing in lymfeklieren verder weg in het lichaam of in andere organen.
- Stadium IV: De tumor is uitgezaaid naar verder gelegen lymfeklieren of andere organen, zoals de lever of longen.
Behandeling van endeldarmkanker
De behandeling van een tumor in de endeldarm is anders dan van een tumor elders in de dikke darm. Er zijn verschillende soorten behandelingen mogelijk bij endeldarmkanker. De behandeling van endeldarmkanker bestaat vaak uit een operatie. Soms gecombineerd met bestraling en of chemotherapie. Zo mogelijk krijg je een curatieve behandeling, dit is een behandeling die gericht is op genezing. Het doel van deze behandeling is het verwijderen van de tumor in de endeldarm, waardoor herstel mogelijk is. Welke behandeling het beste is, is afhankelijk van verschillende factoren, zoals het stadium, persoonlijke voorkeuren, hoe goed de lichamelijke conditie is.
Na de onderzoeken krijg je de uitslag van je arts. Dit kan een paar weken duren. De arts vertelt je in welk stadium de kanker is en welke behandelingen daarbij passen. Twijfel je over een bepaalde behandeling. Bespreek je twijfels met je arts. Ook kan je om een second opinion vragen. Dat is een tweede, onafhankelijke mening over de behandeling van een andere arts in een ander ziekenhuis.
Ziekenhuizen voor endeldarmkanker
Voor de diagnose en de behandeling van endeldarmkanker kan je Nederland terecht in verschillende ziekenhuizen. Bijna alle ziekenhuizen voldoen aan de eisen die er zijn om darmkanker de mogen behandelen. Deze eisen heten SONCOS-normen. Op de website ziekenhuischeck kun je kijken bij welk ziekenhuis je terecht kunt.
Behandeling per stadia
Aan de hand van het stadium bepaalt de arts samen met je welke behandeling mogelijk is. Soms is voor de operatie niet duidelijk of en hoe ver de tumor door de wand van de endeldarm is gegroeid. Ook is het vaak onduidelijk of er uitzaaiingen zijn naar lymfeklieren in de buurt van de tumor. Na de operatie wordt het stadium van de endeldarmkanker definitief vastgesteld.
Operatie van de endeldarmtumor
Het doel van de operatie bij endeldarmkanker is het verwijderen van de tumor en eventueel aanwezige uitzaaiingen in de lymfeklieren. Meestal worden tijdens deze operatie zowel het overgrote deel van de endeldarm, als de nabijgelegen lymfeklieren in het omringend vetweefsel verwijderd. Kleine tumoren kunnen soms via de anus worden verwijderd, waarbij de endeldarm gespaard wordt.
Bij grote tumoren is het soms nodig om ook omringende organen samen met de endeldarm te verwijderen. Het type operatie is afhankelijk van waar de tumor zich bevindt en hoever de tumor in de darmwand is doorgegroeid. Een endeldarmtumor kan verwijderd worden via een kijkoperatie, via de anus of via het openen van de buik. Het behandelteam zal met je bespreken welke operatietechniek voor jou het meest geschikt is om de tumor te verwijderen.
Mogelijke operaties
Complicaties na een operatie
Elke operatie brengt risico’s met zich mee. Bij endeldarmoperaties is de kans op complicaties groter dan bij voor andere vormen van darmkanker.
Complicatie die kunnen voorkomen:
Gevolgen van een endeldarmoperatie
Bestraling
Bestraling bij endeldarmkanker kan als doel hebben de kans te verkleinen dat de tumor na de operatie terugkeert. Bestraling kan ook worden ingezet om een grote tumor die niet meteen met een operatie verwijderd kan worden, eerst te verkleinen. Bij bestraling wordt de tumor blootgesteld aan elektromagnetische straling, ook wel radiotherapie genoemd. Hierdoor raken de kankercellen beschadigd en sterven af. De lymfeklieren in de buurt van de tumor worden mee bestraald.
Het stadium en de kenmerken van de tumor bepalen of het nodig is om te bestralen en op welke wijze wordt bestraald. Voor endeldarmkanker geldt dat alle bestralingsafdelingen in Nederland dezelfde bestralingsschema’s gebruiken. De radiotherapeut bepaalt op de voorbereidende CT-scan welk gebied bestraald dient te worden. De bestralingsdosis wordt verdeeld over verschillende bestralingen, die vaak meerdere keren per week plaatsvinden.
Ook gezonde cellen kunnen door de bestraling beschadigd raken. Hoewel gezonde cellen beter kunnen herstellen dan kankercellen, kunnen er toch bijwerkingen optreden. Dit kan zowel tijdens als na de behandeling zijn. Zo kunt u, met name bij een langdurig bestralingsschema, bijvoorbeeld last krijgen van vermoeidheid, verandering in het ontlastingspatroon, problemen met plassen en soms huidirritatie.
Chemotherapie
Patiënten met endeldarmkanker krijgen soms chemotherapie. Chemotherapie is een behandeling met cytostatica, ofwel kankerremmende medicijnen. Deze medicijnen remmen de celdeling. Kankercellen zijn cellen die erg snel delen in vergelijking tot andere (gezonde) cellen. Kankercellen zijn daarom gevoelig voor behandeling met chemotherapie. Chemotherapie kan bij endeldarmkanker in combinatie met bestraling worden gegeven om de bestraling effectiever te maken. Ook kan chemotherapie ingezet worden bij uitzaaiingen van de endeldarmkanker.
Andere behandelingen
Onderzoek naar nieuwe behandeling (trials)
Er zijn behandeling waar artsen nog onderzoek naar doen. Vraag aan je arts of je mee kan doen of bekijk de trials op kanker.nl
Twijfel over een behandeling
Een behandeling is niet verplicht. Bespreek je twijfels met je arts of verpleegkundige
Jouw keuzes en rechten
Je kan kiezen voor een ziekenhuis en een second opinion aanvragen. Lees hier meer over je rechten.
Nazorg en controle bij endeldarmkanker
Gevolgen van de behandeling
De behandeling van endeldarmkanker en het ermee leven kan een grote impact op je maken. Je kan last krijgen van lichamelijke en psychische klachten. Bespreekt dit met je arts of verpleegkundige om te kijken welke passende hulp ze je kunnen bieden.
Angst dat de kanker terugkomt?
Veel mensen zijn bang dat de kanker terugkomt. Bespreek je zorgen met je arts en wat je hieraan kan doen.
Dit kun je zelf doen bij endeldarmkanker
Een diagnose endeldarmkanker betekent nogal wat. Je komt volop in de zorg terecht. Daarbij brengt de behandeling veel onzekerheden. Hieronder vind je allerlei zaken waar jij en je naasten mee te maken kunnen krijgen. Wat je zelf kan doen aan de klachten die er soms bij horen en wanneer het verstandig is om te overleggen met je huisarts. Hoe de zorg er voor jou uitziet, hangt natuurlijk af van jouw persoonlijke situatie en de klachten die je tijdens en na de behandeling hebt.
Veel voorkomende klachten
Er zijn verschillende klachten die kunnen voorkomen bij endeldarmkanker. Veel mensen hebben problemen met de ontlasting, zoals diarree of verstopping. Sommige klachten gaan na een tijd over, andere problemen kunnen blijvend zijn. Meer informatie over bijkomende klachten als vermoeidheid en angst vind je op de pagina leven met kanker.
Andere klachten
Ook andere klachten kunnen voorkomen zoals vermoeidheid, angst seksuele problemen of moeite met concentreren. Dit komt vaker voor bij kanker. Bespreek ook deze klachten met je arts om te kijken wat je ertegen kan doen, zoals praten met een psycholoog.
Voeding bij endeldarmkanker
Gezond eten is belangrijk. Het helpt je om te herstellen na een behandeling en bijwerkingen te verminderen. Het beste is om zoveel mogelijk onbewerkte en pure producten te eten. Als richtlijn kan je de Schijf van Vijf aanhouden.
Heb je last van een van deze problemen, of heb je andere klachten? Over veel klachten kun je verder lezen op de website voedingenkankerinfo.nl. Je vindt daar ook algemene tips die kunnen helpen.
Voedingstips bij een vernauwing van de darm
Als een operatie niet mogelijk is, je niet geopereerd wil worden, of als er en stent in je darm is geplaatst kunnen deze tips helpen. Voor een uitgebreid en persoonlijk advies kan je ook contact opnemen met een diëtist.
- Eet rustig en kauw goed.
- Drink dagelijks 1,5 tot 2 liter per dag, ook tijdens de maaltijden.
- Eet meerdere kleine maaltijden in plaats van drie grote.
- Wees voorzichtig met de volgende producten
- Grove volkorenproducten, zoals grof volkorenbrood, roggebrood of zilvervliesrijst
- Peulvruchten en vezelige groenten
- Onbewerkt of rauw fruit met pitten of vezels
- Taai, draderig vlees of vis met graten.
- Wat je wel kan eten
- Brood: lichtbruin, fijn volkorenbrood of beschuit
- Pap: havermout, rijstepap of Brinta
- Vlees en vis: zachte, malse kip
- Groenten: Goed gekookt zonder harde vezelige delen, zoals bloemkool, broccoli, spinazie, wortelen, prei en paprika
- Fruit: Geschild zonder harde stukken, zoals aardbei, kiwi, banaan, appel, peer.
- Witte rijst, pasta, mie
Patientenverenigingen
Heb je last van de gevolgen van endeldarmkanker? Het kan helpen om je ervaring te delen met lotgenoten.
Kanker.nl
Kanker.nl is de centrale plek voor alle informatie over kanker. Ook is er een community waarin je veilig anderen kan ontmoeten en tips en ervaringen met elkaar delen. Heb je een persoonlijke vraag? Die kun je via de telefoon of chat stellen aan de voorlichters van kanker.nl óf aan een van de professionals. Daarnaast biedt kanker.nl een overzicht van hulpverleners bij jou in de buurt en handige tools om zelf mee aan de slag te gaan.
Stichting Darmkanker
Stichting Darmkanker is de plek waar mensen die worden of zijn geconfronteerd met darmkanker terecht kunnen. De Stichting staat hen bij, in welke fase van het proces zij zich ook bevinden. Van diagnose tot behandeling, van herstel tot leven met de gevolgen ervan, en óók als geen genezing mogelijk is. De kwaliteit van leven staat in al deze fases centraal.
Ook kan je hier terecht voor lotgenotencontact.
- Via een van de IPSO-inloophuizen voor mensen met kanker
- Via de Stomavereniging (voor mensen met een stoma)
Er zijn verschillende zorgverleners die je kunnen helpen bij klachten. Zowel in het ziekenhuis als daarbuiten. Zoek iemand die ervaring heeft met de begeleiding van mensen met kanker. Via kanker.nl kun je zorg- en hulpverleners vinden die ervaring hebben met kanker.
Veelgestelde vragen over darmkanker en het bevolkingsonderzoek
Lees hier de meeste gestelde vragen en antwoorden over darmkanker en het bevolkingsonderzoek darmkanker. We kunnen geen persoonlijke medische adviezen geven en hebben geen artsen in dienst. Voor persoonlijke vragen is ons advies om contact met je huisarts op te nemen.
Dit doet MDL Fonds voor endeldarmkanker
MDL Fonds zet zich in om endeldarmkanker te voorkomen, te bestrijden en de gevolgen ervan voor patiënten te verminderen. Dit doen wij door voorlichting te geven en innovatief onderzoek te financieren. Wij kunnen ons werk alleen doen met de steun van donateurs.
Darmkanker wordt vaak te laat ontdekt bij jongere mensen. Dat heeft grote gevolgen, vooral als je vol in het leven staat. Met ons onderzoek willen we achterhalen hoe darmkanker op jongere leeftijd ontstaat.
Colofon
Deze informatie is geschreven door het MDL Fonds in samenwerking met experts.
Laatst herzien:
December 2024