Een helpende hand van macrofagen bij het behandelen van leverfibrose?

Steeds meer mensen in Nederland, ongeveer 4 miljoen, hebben te veel vet in hun lever (leversteatose). Daardoor kan de lever minder goed werken, en kunnen ontstekingen ontstaan. Uiteindelijk kunnen die ontstekingen leiden tot leverfibrose – littekens in de lever. Omdat klachten pas laat tot uiting komen, weten veel mensen niet dat ze leverfibrose hebben. Pas na lange tijd gaan ze bijvoorbeeld geel zien, of verliezen ze gewicht. Er kan ook kanker ontstaan in de lever. Leverfibrose kan, als het niet behandeld wordt, ook andere gezondheidsrisico’s veroorzaken. Mensen met leverfibrose hebben bijvoorbeeld twee keer zoveel kans op hart- en vaatziekten als gezonde mensen.

Te veel vet in de lever hangt vaak samen met overgewicht. Afvallen kan goed helpen, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Ook kan niet altijd alle schade hersteld worden door af te vallen. Tegelijkertijd zijn er nog niet veel behandelingen tegen leverfibrose. Voor MDL Fonds is duidelijk: er moet meer onderzoek gedaan worden naar hoe mensen met leverfibrose geholpen kunnen worden. Daarom heeft MDL Fonds onderzoeksgeld toegekend aan dr. Sabine Daemen. Zij doet onderzoek naar macrofagen, cellen die deel uitmaken van het immuunsysteem. Tot voor kort werd gedacht dat macrofagen leverfibrose verergeren, omdat ze vaak betrokken zijn bij het onderhouden en verergeren van lokale onstekingen. Maar: dr. Daemen vond in eerdere onderzoeken dat bepaalde soorten macrofagen juist kunnen helpen in het verminderen van littekens in de lever, mogelijk doordat ze stervende cellen opruimen en zo het leverweefsel helpen herstellen.

Cellen in het lichaam, dus ook macrofagen, worden beïnvloed door signalen uit andere weefsels en cellen en bepalen op basis daarvan wat ze moeten doen. Bij bepaalde signalen lijken macrofagen een herstellende functie te krijgen. Het eerste doel van het onderzoek is om uit te zoeken welke soorten macrofagen er aanwezig zijn in de lever van mensen met leverfibrose. Het andere doel is om te onderzoeken welke signalen ervoor zorgen dat macrofagen een herstellende functie gaan uitvoeren, en welke cellen die signalen afgeven. Dr. Daemen kijkt daarvoor in het bijzonder naar één type cel, de fibroblast, waarvan ze verwacht dat die een belangrijke rol speelt.

De onderzoekers gebruiken biopten (kleine stukjes lever) in een kleine groep mensen met leversteatose en/of leverfibrose. Daarin bekijken ze welke macrofagen er aanwezig zijn. De uitkomst van die kleine groep mensen zetten ze daarna uit tegen een grotere populatie, om te verifiëren of de gevonden macrofagen bij meer mensen met leverproblemen voorkomen.

Als de macrofagen duidelijker in beeld zijn gebracht, gaan de onderzoekers de invloed van fibroblasten en andere cellen in kaart brengen. En dus welke signalen een gunstig effect hebben en welke andere cellen die macrofagen ertoe zetten om littekenweefsel op te ruimen. Dat doen ze in vitro (buiten het lichaam, in het laboratorium) door macrofagen en specifieke soorten fibroblasten (hepatische stellaatcellen) en hun interacties in detail te bekijken.

Als we weten welke signalen tot een positieve werking leiden, is de volgende stap om macrofagen bewust deze signalen toe te dienen. Uiteindelijk kan dit wellicht leiden tot een medicijn tegen leverfibrose. Zo ver is het nog niet, maar het onderzoek van dr. Daemen brengt ons wel een stap dichterbij om te begrijpen hoe mensen met leverfibrose beter geholpen kunnen worden.

In de meeste gevallen werven de onderzoekers hun eigen deelnemers. De meeste onderzoeken in onze database lopen al enige tijd of zijn afgerond. De onderzoekers hebben dan al voldoende patiënten gevonden voor het onderzoek. Je kunt je dat niet meer aanmelden. Over het algemeen werven de onderzoekers zelf nu eigen deelnemers. Als het onderzoek net is gestart is ons advies om de website van het ziekenhuis/instelling in de gaten te houden of contact op te nemen met op te nemen met de contactpersoon van het onderzoek. Dit staat op de site van de onderzoeksinstelling.

Wij brengen geen patiënten in contact met de onderzoekers. Het contact dat wij hebben met de onderzoeker is inhoudelijk en verwijzen niet iemand door tenzij de onderzoekers dit hebben aangegeven. Dan is dit aangegeven in de bovenstaande tekst.

Het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek is een ingewikkeld proces dat vaak meerdere jaren duurt. Wetenschappelijk onderzoek moet zorgvuldig uitgevoerd worden om uiteindelijk conclusies te kunnen trekken. Er bestaan veel verschillende type onderzoeken die allemaal weer zijn voor- en nadelen hebben. Uiteindelijk draagt ieder onderzoek bij aan het verhogen van de kennis over een bepaald onderwerp. Je hebt veel onderzoeken nodig om te kunnen zeggen dat iets betrouwbaar is. En het dus wetenschappelijk is bewezen. Daarom duurt het vaak ook lang voordat nieuwe een behandeling of bepaalde medicatie in de reguliere behandelingen toegepast kan worden.

In wetenschappelijk onderzoek zijn vaak proefpersonen nodig. Dit zijn gezonde mensen of patiënten die vrijwillig meewerken aan een onderzoek naar nieuwe behandelingen of medicijnen.

Deelname aan een wetenschappelijk onderzoek kan gunstig zijn omdat je bijvoorbeeld een nieuwe behandeling krijgt die de klachten kan verminderen of waardoor het mogelijk is om (sneller) beter te worden. Ook voor anderen is deelname waardevol omdat je een bijdrage levert aan onderzoek naar bijvoorbeeld nieuwe behandelingen. Er kunnen ook nadelen zitten aan deelname, zoals risico’s die je loopt omdat het een nieuwe behandeling betreft, eventuele bijwerkingen en de tijd en moeite die je erin stopt.

De Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO) zorgt voor de bescherming van proefpersonen die deelnemen aan medisch-wetenschappelijk onderzoek. Op de website van CCMO kun je terecht voor alle belangrijke informatie met betrekking tot het meedoen aan onderzoek.

Aanvullende informatie vind je op de website van Rijksoverheid 

Daarnaast kun je ook je behandelend arts vragen of hij/zij weet welke onderzoeken er op dit moment lopen voor de aandoening die je hebt. De arts kan je meer vertellen over meedoen aan wetenschappelijk onderzoek en welke onderzoeken mogelijk geschikt kunnen.