Fabel of Feit

Veel Nederlanders praten niet graag over hun spijsvertering of stoelgang. Ze hebben het al helemaal niet over ontlastingsproblemen of klachten zoals boeren, misselijkheid, braken, winderigheid, verstopping of juist diarree. Dat is vreemd, want iedereen heeft hier wel eens last van. De spijsvertering is een normaal proces dat zich afspeelt in ieders lichaam. Net zoals de bloedcirculatie en de ademhaling.

Het MDL Fonds wil taboes omtrent de spijsvertering en stoelgang doorbreken. Mensen moeten zich niet langer schamen voor hun klachten, want door schaamte wordt doktersbezoek vaak uitgesteld. Bovendien krijgen Nederlanders waarschijnlijk meer begrip voor mensen met een spijsverteringsziekte, als er open gesproken wordt over de klachten en problemen.

Er bestaan ongeveer tweehonderd ziekten en aandoeningen van het spijsverteringsstelsel. De oorzaken zijn heel verschillend. Maag-, darm- en leverziekten kunnen bijvoorbeeld veroorzaakt worden door erfelijke aanleg, een aangeboren afwijking, een infectie met een virus of bacterie, een auto-immuunziekte, ouderdom, een ongeluk, zwangerschap of een zware bevalling. Ook een ongezonde voeding en/of leefstijl kan spijsverteringsziekten veroorzaken of verergeren. Meestal wordt een ziekte veroorzaakt door een combinatie van factoren. Daarnaast is van veel ziekten de precieze oorzaak nog onbekend.

Fabel: de kleur van brood zegt niets over de hoeveelheid vezels die het brood bevat. Het vezelgehalte wordt bepaald door de grondstof waar het brood van is gemaakt. Volkorenmeel bevat de hele graankorrel, in tegenstelling tot bloem of tarwemeel. Brood dat gemaakt is met volkorenmeel bevat dus meer vezels en is gezonder, ondanks dat het vaak licht van kleur is. Sterker nog, uit een test van de Consumentenbond is gebleken dat donkere broden soms juist de minste hoeveelheid vezels bevatten van alle meergranenbroden.

In bananen zitten veel vezels. Vezels zitten vooral in groente, fruit, volkorenbrood en peulvruchten. Vezels worden niet verteerd in de dunne darm; ze komen onveranderd aan in de dikke darm. Daar worden ze door de darmbacteriën bewerkt. Hierbij komen stoffen vrij die de darmbeweging stimuleren. Bananen zijn dus, net als andere soorten fruit, goed voor de spijsvertering en stoelgang. Het is een hardnekkige fabel dat bananen verstopping veroorzaken. Bij verstopping vindt u meer informatie.

Een klein beetje melk drinken, kan bij sommige mensen helpen tegen maagzuur klachten. Het is niet verstandig om veel melk te drinken. Melk bindt het zuur even, maar daarna stimuleert het juist de aanmaak van maagzuur. Hierdoor neemt de pijn even af, maar vervolgens wordt de pijn vaak heviger. Als u meer wilt weten over maagklachten, kunt u terecht bij tips en adviezen bij maagklachten.

Ook dit is een hardnekkige fabel. Gewone ontbijtkoek bevat weinig voedingsvezels en heeft zeker geen laxerende werking. Het aantal vezels in ontbijtkoek is ongeveer gelijk aan het aantal vezels in witbrood. Voedingsvezels stimuleren de darmbeweging en werken bovendien als een soort spons. Ze nemen vocht op, waardoor de ontlasting soepel wordt. U kunt volkoren ontbijtkoek gebruiken in plaats van gewone ontbijtkoek, want deze bevat meer vezels. Meer informatie over vezels vindt u bij vezelrijke voeding.

Het is nooit wetenschappelijk bewezen dat koffie maagklachten veroorzaakt. Sommige mensen krijgen wel last van hun maag, na het drinken van (grote hoeveelheden) koffie. Het is onduidelijk waardoor dit veroorzaakt wordt. Als u geen last krijgt van uw maag, dan kunt u gewoon koffie blijven drinken. Krijgt u wel klachten? Drink dan tijdelijk geen koffie of minder koffie. Na een tijdje kunt u opnieuw uitproberen of u nog steeds maagklachten krijgt door koffie.

Vroeger dacht men dat een maagzweer veroorzaakt werd door stress. Dit is een hardnekkig misverstand. Sinds de jaren tachtig is bekend dat een infectie met een bacterie vrijwel altijd de oorzaak is van een maagzweer. Deze bacterie, de Helicobacter pylori, kan behandeld worden met antibiotica. Tegenwoordig komt een maagzweer veel minder vaak voor dan tientallen jaren geleden. Dit heeft te maken met de ontdekking van de Helicobacter pylori en de beschikbare behandeling. Stress kan maagklachten, bijvoorbeeld door een maagzweer, wel verergeren maar niet veroorzaken.

Langdurig of veelvuldig gebruik van sommige pijnstillers kan inderdaad maagklachten veroorzaken. Het gaat om aspirine en ontstekingsremmende pijnstillers zoals ibuprofen en diclofenac. Deze medicijnen kunnen een ontsteking van het maagslijmvlies veroorzaken. Op termijn kan deze overgaan in een maagzweer. Vooral ouderen en mensen die al maagklachten hebben, moeten voorzichtig zijn met het gebruik van deze pijnstillers. Gebruik daarom bij voorkeur paracetamol. Paracetamol kan normaal gesproken, in de aanbevolen dosering, geen kwaad. Heeft u regelmatig sterkere pijnstillers nodig? Overleg dan met uw arts.

Veel mensen denken dat brandend maagzuur en oprispingen veroorzaakt worden door een teveel aan maagzuur. Dit is niet waar. De maagwand is bedekt met een dikke slijmvlieslaag. Deze slijmvlieslaag beschermt de maagwand tegen de inwerking van het zure maagsap. Klachten ontstaan pas wanneer maagzuur op een plek komt, waar het niet hoort te komen: in de slokdarm. Als maagzuur regelmatig of langdurig terugstroomt in de slokdarm, raakt de slokdarmwand geïrriteerd. De slokdarmwand heeft namelijk geen dikke beschermende slijmvlieslaag.

Brandend maagzuur veroorzaakt daardoor vaak een pijnlijk, branderig gevoel achter het borstbeen. Op den duur kan door brandend maagzuur een slokdarmontsteking ontstaan. Voedingsadviezen en leefregels kunnen de klachten verminderen. Als dat niet voldoende helpt, kan de arts maagzuurremmende medicijnen voorschrijven.

Galvloeistof (gal) wordt aangemaakt door de lever. Via de galwegen wordt de gal naar de galblaas getransporteerd. In de galblaas wordt de gal tijdelijk opgeslagen. Als u vet eet, trekt de galblaas samen. Hierdoor wordt gal afgegeven aan de dunne darm. Daar is het nodig voor een goede vertering van vetten. Als de galblaas verwijderd wordt, bijvoorbeeld vanwege galstenen, blijft de lever gal aanmaken. De galwegen worden direct op de dunne darm aangesloten. Daardoor komt gal rechtstreeks in de dunne darm terecht. De afgifte van gal gaat geleidelijk, de hele dag door.

Vroeger werd hepatitis A in de volksmond “geelzucht” genoemd. Hepatitis A is een leverontsteking, die ontstaat door een infectie met een virus. Een veelvoorkomende klacht bij hepatitis A is geelzucht. Met geelzucht wordt het geel zien van de huid en het oogwit bedoeld. Geelzucht kan ook ontstaan bij andere vormen van hepatitis of andere aandoeningen van de lever, galblaas, galwegen of alvleesklier. Geelzucht is dus geen ziekte. Het is een klacht of verschijnsel dat bij verschillende ziekten voor kan komen. Geelzucht ontstaat meestal wanneer er een probleem is met de afvoer van galvloeistof.

Galvloeistof bevat onder andere bilirubine; een stofje met een intense gele kleur. Als galvloeistof niet via de dunne darm wordt afgevoerd, dan kan een ophoping ontstaan in de lever. Hierdoor kan bilirubine het lichaam niet verlaten en ontstaat er een ophoping in het bloed. Dit veroorzaakt geelzucht. Mogelijke oorzaken hiervan zijn: galstenen, een vernauwing in de galwegen, een obstructie in de lever of een andere leverafwijking.

Dit is een hardnekkig misverstand. Veel leverpatiënten krijgen te maken met dit vervelende vooroordeel. Overmatig alcoholgebruik is inderdaad een belangrijke risicofactor voor leveraandoeningen. Bij sommige mensen ontstaat een leverziekte puur door langdurig overmatig alcoholgebruik.

Bij de meeste mensen ontstaat een leverziekte vanwege een andere oorzaak of een combinatie van factoren. Leverziektes kunnen bijvoorbeeld veroorzaakt worden door een aangeboren afwijking of aandoening, erfelijke aanleg, een virusinfectie, een auto-immuunziekte, extreem overgewicht of door een ziekte elders in het lichaam. In veel gevallen is de oorzaak van de leverziekte onbekend. Het is dus zeker niet zo dat alle leverpatiënten een verleden hebben met alcoholmisbruik!

Het omgekeerde is overigens wel waar: als u een leverziekte heeft, is het verstandig om helemaal geen alcohol te gebruiken.

Ieder mens heeft een eigen ontlastingspatroon. Sommige mensen gaan drie keer per dag. Anderen gaan slechts drie keer in de week naar het toilet. Dat is allemaal normaal, zolang de ontlasting soepel is. Heeft u last van harde droge ontlasting en moet u flink persen om de ontlasting kwijt te raken? Dan heeft u last van verstopping. Is uw ontlasting erg dun of zelfs waterig? Dan heeft u last van dunne ontlasting of diarree.

Verstopping of een dunne ontlasting wordt vaak veroorzaakt door een verkeerd voedingspatroon of een ongezonde leefstijl. Uitgebreide informatie en tips vindt u elders op deze website, bij “help jezelf”. Als deze adviezen niet helpen en de klachten blijven aanhouden, dan is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Verstopping of diarree kan namelijk ook een verschijnsel zijn van een andere aandoening of ziekte.

Winden laten hoort bij een normale, gezonde spijsvertering. Het is dus niet vies maar heel natuurlijk. Iedereen laat per dag ongeveer tien tot vijftien winden. Bij de vertering van voedsel ontstaan gassen. Deze moeten worden afgevoerd. Daarnaast slikt u dagelijks een hoeveelheid lucht in als u eet, drinkt, praat of ademhaalt.

Het is niet verstandig om winden lange tijd op te houden. Hierdoor kunt u last krijgen van een opgeblazen gevoel en buikpijn. Meer informatie vindt u bij winderigheid.

Dit is afhankelijk van het soort laxeermiddel. Er bestaan veel verschillende laxeermiddelen, met verschillende werkzame stoffen. Sommige laxeermiddelen bevatten alleen maar pure vezels. Deze zogenaamde bulkvormers of vezelpreparaten maken uw darm niet lui. Ze prikkelen de darm niet en zorgen alleen voor een zachte, soepele ontlasting.

Er bestaan ook laxeermiddelen die de darmwand prikkelen. Deze medicijnen stimuleren de darmbeweging door een chemische prikkeling van de darmwand. Bij langdurig of veelvuldig gebruik kunnen deze medicijnen de darmwerking beïnvloeden. Hierdoor kan juist verstopping ontstaan.

Een voorbeeld van prikkelende laxeermiddelen zijn producten die senna of sennapeulen bevatten. Senna zit in veel natuurlijke laxeermiddelen, zoals ontbijtthee of laxeerthee. Bij langdurig gebruik kunnen producten met senna een verkleuring van de darmwand veroorzaken. Het is niet precies duidelijk of dit schadelijk kan zijn. Het is in ieder geval niet verstandig om producten met senna langdurig te gebruiken.

Als u last heeft van diarree of dunne ontlasting is het juist beter om volkoren brood te eten, in plaats van wit brood of beschuit. In volkoren brood zitten veel vezels. Deze vezels komen onveranderd aan in de dikke darm. Daar werken ze als een soort spons: ze nemen vocht op. Hierdoor wordt harde ontlasting zacht en soepel, terwijl dunne ontlasting juist indikt door de sponswerking.

Als u last heeft van diarree, mag u normaal gesproken alles eten waar u trek in heeft. Probeer zo normaal mogelijk te blijven eten, en drink extra veel. Heeft u last van bloed of slijm bij uw ontlasting? Of heeft u behalve diarree ook last heeft van (hoge) koorts? Dan is het verstandig om contact op te nemen met de huisarts